Kulturna Srbija: Metohija za početnike

Kosovo i Metohija – srpska kolevka i junačko mesto koje spaja sadašnjost sa istorijom. Trenutno je pod okupacijom albanskih ekstremista.

Malo ko zna da je naziv Metohija nastala od grčke reči metoh (μετοχή. Dok na našem jeziku označava – zemlju pod upravom Manastira.

Albanski ekstremisti u ovim rečima vide pogrdno značenje, još iz vremena pre nego što su nasilno okupirali ovu srpsku oblast.

Metohija je geografska oblast koja obuhvata južni i zapadni deo srpske autonomne pokrajine Kosovo i Metohija. Druga oblast u pokrajini se zove Kosovo.

Zahvaljujući Titovim komunistima i cenzorima!

Od proglašenja autonomne oblasti/pokrajine na tlu Kosmeta 1945. godine, Metohija je bila sastavni deo zvaničnog naziva teritorije. Metohija je izbačena iz naziva pokrajine novembra 1968. godine, kao deo pokušaja da se smanje nacionalne tenzije sa Albancima. 1990. godine Metohija je vraćena u naziv pokrajine. 

Rezolucija Saveta bezbednosti OUN 1244, УНМИК i sadašnja vlada Kosova koriste isključivo Kosovo kao naziv pokrajine, međutim ne postoji pravni akt kojim je Metohija zvanično izbačena iz naziva.

Metohija na najširem delu ima 23 km širine, a duga je oko 60 km, na prosečnoj nadmorskoj visini od 550 metara. Glavna reka je Beli Drim. Metohiju okružuju planine Kopaonik na severu i severozapadu, Prokletije na zapadu, Paštrik na jugozapadu, Šar-planina na jugu i jugoistoku i Drenica, koja je odvaja od ostatka Kosova, na istoku i severoistoku.

Metohija pored tektonskih sadrži glacijalne, abrazione i fluvijalne oblike.

Jezerski sedimenti i slabo očuvani abrazioni tragovi po obodu kotline u međuvisinama od 570 do 1000 metara ukazuju na veliko neogeno Metohijsko jezero, koje je bilo spojeno sa kosovskim jezerom, odnosno starim zalivima Egejskog mora i Paratetisa.

Posle iščezavanja Metohijskog jezera, na visokoj centralnoj jezerskoj ravni javio se Beli Drim, koji je prikupio tokove sa susednih planina i odnoseći vode iz Metohije u Jadransko more, usekao je značajne i tipski izražene rečne doline.

Na Prokletijama postoje cirkovi idu čak do 6 km. Kraškog reljefa nema mnogo na Metohiji on je samo prisutan na Paštriku i Prokletijama dok se ostale planine uglavnom sastoje od moćnih mezozojskih krečnjaka, koji se odlikuju izrazitim oblicima krasa. Pored škrapa i vrtača u Metohiji su zastupljene i neke pećine od kojih su najpoznatije: Radavačka, Uljarica, i pećina Duš.

Zbog svog izolovanog i zavučenog položaja Metohija se odlikuje župnom klimom. U stvari, Metohija ima umerenokontinentalnu klimu sa jakim uticajem jadranske klime.

Zbog male udaljenosti od jadranske obale (svega 130 km) uticaj blage klime prodire uz doline reke Drim, te se naročito osećaju u južnom delu Metohije. Okolne visoke planine zimi štite kotlinu od hladnih severnih vetrova.

Leto je dugačko i toplo dok sneg pada tokom decembra, a nestaje tokom marta. Veoma loša odlika klime u Metohiji leži u tome sto kiše ne padaju leti kada je to najpotrebnije za useve već padaju tokom jeseni. Mediteranski uticaji u klimi Metohije se ogledaju da su leta izrazito vruća (ponekad bez kapi kiše) a zime blage i kišovite.

Stanovništvo ove istorijski nestabilne regije su oblikovali velika razaranja, seobe i ratovi. Za vreme srednjeg veka mnoštvo slovenskog stanivištva se doselilo na prostor Metohije zbog njene plodnosti i pogodnosti za zemljoradnju, stočarstvo, trgovinu i saobraćaj.

Posle prodora Turaka Osmanlija srpsko stanovništvo pod naletom bezi u despotovinu Stefana Lazarevića napuštajuci plodnu Metohijsku kotlinu i dopuštajući naseljavanje albanskih stočara koji su se spustili sa okolnih planina.

U zenitu Osmanske vlasti, na prostorima Metohije dolazi do rasprostranjene, islamizacije i doseljavanja Turaka na ove prostore, a najveći dokaz je rušenja srpskog identiteta na prostoru Metohije je rušenje srpskih svetinja od kojih je najvažnija manastir sv.arhangela Mihaila kod Prizrena od koje su Turci napravili Sinan pašinu džamiju. Delimično vraćanje srpskog življa na Metohiju dolazi posle balkanskih ratova kada Kraljevine Srbija i Crna Gora uspostavljaju svoju vladavinu i na prostor oko Peći dolaze Crnogorci…

Crkvu Bogorodicu Ljevišku, u Prizrenu, podigao je 1307. godine, kao svoju prvu zadudžbinu, kralj Milutin, zajedno sa arhiepiskopom Savom III.

Ostale crkve u okolini Prizrena su: Crkva Svetog Spasa iz 1348. godine, Crkva Svetog Nikole iz 1332. godine, Crkva Kraljevića Marka iz 1371. godine., Saborna crkva Svetog Đorđa iz druge polovine XIX veka.

U XVI i XVII veku, za vreme turske okupacije, u Prizrenu i okolini niču džamije, hamami i medrese.